Bron: Parool, 24 augustus 2007

Pardon helpt illegalen niet ; 'als ze een portier in uniform zien, rennen ze al'

BYLINE: ADDIE SCHULTE

SECTION: Binnenland; Pg. 6

'Dit is mijn land, ik ben hier geboren, ik hoor hier'

De nieuwe pardonregeling van het kabinet voor uitgeprocedeerde asielzoekers heeft voor de meeste illegalen geen betekenis. 'Dit is mijn land, maar ik heb nergens

recht op.'

ADDIE SCHULTE

Het pardon geeft mogelijk tweeduizend uitgeprocedeerde asielzoekers in Amsterdam de felbegeerde verblijfsvergunning. Maar voor verreweg de meeste illegalen in de stad betekent het een grote teleurstelling.

Van de dertig vrouwen zonder verblijfsvergunning die worden geholpen door de Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning, profiteert geen enkele van het pardon. Medewerkster Esther van Eimeren: "Daaruit blijkt dat het geen generaal maar een specifiek pardon is. Er verandert ook niets aan het beleid."

Onderzoeker Arjen Leerkes, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, constateert min of meer hetzelfde. "De pardonregeling zal illegaliteit niet oplossen, bijvoorbeeld niet voor de groep die delicten pleegde. Die komen niet in aanmerking. Voor sommige van deze mensen wordt de vreemdelingenbewaring een soort opvang. Dat is een uitzichtloos probleem."

Een bekend Ghanese leider uit Zuidoost heeft ook zeer gemengde gevoelens over het pardon. Mooi voor de mensen die daaronder vallen, maar Ghanezen kunnen amper gebruiken maken van het pardon, legt hij uit. Ze hebben geen asiel aangevraagd, in tegenstelling tot veel Nigerianen. Het is 'een beetje jammer' dat het pardon niet geldt voor illegalen, zegt hij. Want illegalen zijn misschien net zo lang in Nederland en hebben soms heel lang en hard gewerkt. Maar voor hen is er geen enkele coulance. Hij stelt landen als Spanje en Italie ten voorbeeld, waar de pardonregelingen wel veel algemener zijn.

Illegaliteit onder Ghanezen is volgens hem wel verminderd, zeker tussen 1995 en 2004. Want in die tijd stelde Nederland zeer strikte, bijna niet te halen eisen aan alle documenten van Ghanezen. Zo werd het krijgen van een toeristenvisum bijna onmogelijk. En veel illegaliteit begint nu eenmaal met een legaal verblijf.

De Ghanese voorman: "Veel mensen die hier op bezoek zijn, willen langer blijven. In eerste instantie denken mensen dat ze zo lang blijven tot ze genoeg hebben verdiend om terug te gaan. Maar dat gebeurt niet. Zo worden ze illegaal."

"Meer dan tachtig procent van de Ghanezen is als illegaal begonnen," is zijn schatting. En het heeft een inktvlekwerking. "Als iemand gelegaliseerd wordt, wil zijn broer ook komen. En al wordt gezegd dat ze beter daar kunnen blijven, zal die broer dat niet accepteren. Hij zal alles doen om toch te komen."

Esther van Eimeren van de Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning ziet het net anders. "Wie in Nederland binnenkomt, wordt snel illegaal gemaakt. Het is heel makkelijk om illegaal te worden. Steeds meer wordt de scheidslijn tussen legalen en illegalen getrokken. Dat is een van de grote tweedelingen geworden."

Voor veel 'mensen zonder papieren' is teruggaan niet zo simpel of zelfs onmogelijk. Maar ze heeft er ook een algemener bezwaar tegen het huidige beleid. "Moeten mensen terug naar landen die arm zijn omdat wij ze hebben uitgebuit?"

Rakia is een van die mensen zonder verblijfsvergunning die niets heeft aan het pardon. Haar achtergrond stemt niet overeen met het stereotype dat bestaat over illegalen. Ze heeft een Nederlandse moeder en een Marokkaanse vader, en is 29 jaar geleden in Nederland geboren. Tot haar zeventiende woonde ze hier, ging naar school, had haar plannen, bijvoorbeeld om rechten te gaan studeren. Maar ze werd uitgehuwelijkt en in Marokko achtergelaten. Daar woonde ze zeven jaar, tot ze naar Nederland terugvluchtte.

Nu is ze 'latente Nederlander', een benaming voor een relatief kleine groep mensen die tussen wal en schip is gevallen. Tot 1985 kregen alleen kinderen van een Nederlandse vader deze nationaliteit. Toen er een overgangsregeling kwam, waardoor ze wel Nederlandse had kunnen worden, vroegen haar ouders voor haar broers een Nederlands paspoort aan, maar niet voor haar. "Ik ben eigenlijk een vergeten Nederlander. Ik ben hier geboren. Ik hoor hier," zegt Rakia. "Dit is mijn land, maar ik heb nergens recht op." Haar kinderen, een wordt negen, de ander zeven, zijn niet bij haar. Waar wel, dat laat ze in het midden.

Al vijf jaar leeft ze in Amsterdam zonder verblijfsvergunning. Zwarte baantjes in horeca of bakkerij zorgden voor geld. Een keer kwam er een inval en werd ze opgepakt. Maar na een paar dagen werd ze vrijgelaten, want terugsturen naar Marokko kon niet. Er werden zelfs excuses aangeboden, zegt ze.

Het meest frustrerende is dat ze nergens terecht kan. "Ik krijg geen antwoord, geen reactie. Ik zou wel eens met Rita Verdonk om de tafel willen zitten." Ze weet dat Verdonk geen minister meer is, maar 'laat haar maar eens zeggen in wat voor situatie ik zit'.

Maar de zaak bespreken met de omgeving is lastig en soms zinloos. "In het begin schaamde ik me er een beetje voor," zegt Rakia.

Ook onder de Ghanezen is illegaliteit geen populair gespreksonderwerp, eerder een taboe. De Ghanees uit Zuidoost: "Illegalen worden niet gerespecteerd. Mensen kunnen alles tegen hen zeggen. Ze willen het dus niet laten weten. Zelfs als ze papieren krijgen, laten ze dat niet weten. Want dan is het: 'Oh, je was illegaal.' En soms hoor je dat iemand is opgepakt. 'Oh, die en die was illegaal.' Het is moeilijk te schatten hoeveel illegalen er zijn."

En de Ghanese illegalen zijn bang, zegt de man. "Als ze een portier in uniform zien, rennen ze al." Dan dreigt de terugkeer naar Afrika, die voor alles moet worden voorkomen.

De politieactie in cafe Het Vervolg, waarbij 111 mensen werden opgepakt, heeft 'veel angst' veroorzaakt onder illegalen, zegt Esther. Want die actie is volgens haar niet uniek, hooguit grootschaliger dan andere. "Razzia's komen veel vaker voor in Zuidoost en West."

Toch zegt Rakia niet echt bang te zijn om opgepakt te worden, al is ze voorzichtig. Maar haar bestaan wordt lastiger. "Zelfs een oppasbaantje is moeilijker, omdat mensen teruggaven van de belasting willen." Nu stapelen de problemen zich op. Ze is zwanger, de vader zit vast en ze heeft geen eigen plek. De Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning is een van de weinige waar ze hulp krijgt. Die regelde een vakantie van vier dagen op Texel. "Helemaal top, te gek."

Verder is het afwachten tot er een regeling komt voor 'de latente Nederlanders'. Er is een Kamermeerderheid voor, maar de behandeling van de regeling raakte verstrikte in een wet die inmiddels is ingetrokken. PvdA-Kamerlid Jeroen Dijsselbloem meldde in maart dat het 'helaas' nog even duurt. Voor Rakia heeft het ingrijpende gevolgen. "Ik sta stil, ik kan niets doen. Ik ben er constant mee bezig. Pas als dit geregeld is, kan ik echt gaan leven."